Spostrzeżenia ekspertów

Hałas oraz wibracje maszyn elektrycznych - oprogramowanie SIMULIA Manatee do analiz i optymalizacji e-NVH

Autor: dr hab. Rafal Wojciechowski | 2025-07-17 06:51:07

Wprowadzenie

Manatee to wyspecjalizowane oprogramowanie, które zostało zaprojektowane do rozwiązywania problemów związanych z e-NVH (elektromagnetycznym NVH) w napędach elektrycznych. Jest to kompleksowe rozwiązanie, które pozwala inżynierom oceniać i minimalizować hałas oraz wibracje maszyn elektrycznych, powstałe w wyniku oddziaływania pól elektromagnetycznych.

Czym jest e-NVH?

Hałas akustyczny i wibracje pochodzą z dynamicznie zmiennych sił pochodzenia mechanicznego, aerodynamicznego i magnetycznego.

  • Siły pochodzenia magnetycznego są generowane przez pola magnetyczne (pochodzące od cewek lub magnesów) i występują we wszystkich systemach zawierających co najmniej jeden element ruchomy, ale nie tylko.
  • Mogą one generować silny, tonalny, nieprzyjemny dźwięk, nazywany często „hałasem magnetycznym” (tj. charakterystyczny, „piskliwy” dźwięk).
  • W zastosowaniach motoryzacyjnych hałas i wibracje magnetyczne są również określane jako Electromagnetic Noise Vibration Harshness (e-NVH).

 

W jaki sposób Manatee rozwiązuje problemy związane z e-NVH?

Manatee to unikalne, kompleksowe narzędzie do analiz e-NVH, który ułatwia ocenę i minimalizację hałasu oraz wibracji w napędach elektrycznych wywołanych siłami magnetycznymi w układach elektrycznych. Jest dedykowane dla inżynierów elektryków, mechaników i akustyków. Stosowane jest od fazy koncepcji do wstępnego projektu, pozwalając skrócić czas rozwoju, koszty prototypowania i ryzyka związane z e-NVH.

GUI Manatee (DS)

W odróżnieniu od narzędzi ogólnego przeznaczenia wykorzystywanych w analizach NVH (takich jak CST, Abaqus, Simpack, Wave6, Ansys), Manatee koncentruje się na obciążeniach elektromagnetycznych i strukturalnej dynamice liniowej. Manatee analizuje zjawisko hałasu akustycznego, wibracje maszyny elektrycznej lub napędu elektrycznego, spowodowane siłami magnetycznymi na podstawie definicję i geometrii obwodów sterowania i magnetycznego, wykorzystując algorytmy dedykowane e-NVH. Dzięki temu czasy analiz są ~1000 razy krótsze niż w przypadku stosowania rozwiązań ogólnego przeznaczenia obliczeniach.

Wspierane topologie maszyn elektrycznych

Manatee wspiera różnorodne topologie maszyn elektrycznych, w tym takie typy jak:

  • Maszyny indukcyjne (IM). Manatee wspiera analizę silników indukcyjnych klatkowych (SCIM).
  • Maszyny synchroniczne.
  • Synchroniczne maszyny z magnesami trwałymi (PMSM). W ich obrębie Manatee obsługuje zarówno maszyny z magnesami trwałymi wewnętrznymi (IPM), jak i powierzchniowymi (SPM), a także maszyny z wirnikiem zewnętrznym.
  • Synchroniczne maszyny wzbudzane klasycznie (EESM), które są znane jako synchroniczne maszyny z uzwojonym wirnikiem (WRSM).

 

Kreator nowej analizy w Manatee (DS)

Algorytmy i techniki stosowane w Manatee

Manatee wykorzystuje dedykowane algorytmy do rozwiązywania problemów związanych z e-NVH:

Magnetic Force Signature Analysis (MFSA)

Jest to funkcja, która pozwala na identyfikację sygnatury częstotliwości (częstotliwości, liczb falowych) sił magnetycznych bez konieczności wykonywania obszernych obliczeń. Umożliwia jakościową ocenę ryzyka e-NVH na podstawie tego, że najwyższe poziomy wibracji są generowane przez najniższe liczby falowe wzbudzeń magnetycznych. Dzięki MFSA można szybko porównywać różne kombinacje szczelin/biegunów lub topologie maszyn (np. maszyny indukcyjne vs. maszyny synchroniczne) bez uruchamiania obliczeń FEA. Pomaga scharakteryzować wzbudzenia magnetyczne zarówno w przypadku obwodu otwartego, jak i pod obciążeniem, analizując pochodzenie sił magnetycznych. Harmoniczne strumienia można dalej rozłożyć na iloczyn permeancji i harmonicznych sił magnetomotorycznych, w celu lepszego zrozumienia wpływu rozłożenia uzwojenia w odniesieniu e-NVH.

Modal Contribution per Load Case (MCLC)

Ta analiza pozwala na identyfikację, które tryby strukturalne / pary obciążeń magnetycznych najprawdopodobniej przyczynią się najbardziej do hałasu lub wibracji w rezonansie, bez konieczności uruchamiania obliczeń elektromagnetycznych. Obliczenia MCLC są niezależne od punktu pracy, ponieważ zakładają dopasowanie częstotliwości wzbudzającej przypadku obciążenia do każdej częstotliwości naturalnej. Manatee wykorzystuje MCLC również do filtrowania i wyświetlania najbardziej istotnych trybów w spektrogramach.

Algorytmy oparte na metodzie elementów skończonych (FEA) i technikach półanalitycznych

Manatee wykorzystuje 2.5D Finite Element Analysis (FEA) do obliczania wydajności elektromagnetycznych maszyn elektrycznych. Dla maszyn indukcyjnych stosuje również techniki półanalityczne, takie jak metoda siły magnetomotorycznej (PMMF) oraz FEA sterowana obwodem (Circuit-Driven FEA), aby zrównoważyć dokładność i czas obliczeń. Manatee optymalizuje liczbę obliczeń magnetycznych i wykorzystuje techniki interpolacji do skrócenia czasu obliczeń. Na przykład, w jednym scenariuszu, zredukowano liczbę obliczeń magnetycznych ze 100 do 16, uwzględniając nieliniowe czynniki magnetostatyczne i różne pozycje wirnika. Oblicza tensor naprężeń Maxwella, siły wzbudzające na końcówkach zębów stojana i siły po stronie wirnika.

Optymalizacja z wykorzystaniem algorytmów genetycznych (NSGA2)

Manatee umożliwia optymalizację wieloobiektową (np. minimalizację poziomu hałasu przy jednoczesnej maksymalizacji momentu obrotowego). Wykorzystuje algorytm genetyczny NSGA2 (Non-dominated Sorting Genetic Algorithm II), który jest efektywny w znajdowaniu optymalnych rozwiązań, nawet w przypadku wielu lokalnych minimów w odpowiedzi e-NVH. Algorytmy genetyczne są w stanie znaleźć optymalne rozwiązania, w przeciwieństwie do algorytmów gradientowych, które mogą zawieść w przypadku problemów z wieloma lokalnymi minimami. Pozwala to na definiowanie zmiennych projektowych mieszanych (całkowitych i ciągłych) oraz wieloobiektowych celów (np. maksymalizacja momentu obrotowego, minimalizacja NVH, maksymalizacja wydajności) z uwzględnieniem ograniczeń (np. wymagań NVH, wymagań dotyczących pulsacji momentu obrotowego).

Definicja geometrii silnika elektrycznego w Manatee (DS)

Workflow - jak działa Manatee

  • Definiowanie maszyny elektrycznej: Umożliwia definiowanie maszyny elektrycznej, w tym geometrii obwodu magnetycznego, właściwości materiałów (z biblioteki materiałów magnetycznych i innych) oraz uzwojenia stojana i magnesów wirnika. Obsługuje różne topologie maszyn, takie jak maszyny indukcyjne czy maszyny synchroniczne z magnesami trwałymi.
  • Definiowanie symulacji: Pozwala na definiowanie symulacji sterowanych prądowo lub napięciowo, wprowadzanie tolerancji i błędów. Oblicza siły na podstawie zależoności tensora naprężeń Maxwella, siły wzbudzające na końcówkach zębów stojana i siły po stronie wirnika.
  • Analiza wyników: Automatycznie wyświetla najważniejsze wyniki, takie jak dźwięk w funkcji prędkości (spektrogramy), co pozwala inżynierom bezpośrednio „usłyszeć” dźwięk maszyny. Można prześledzić kroki od prądów wejściowych do końcowego poziomu mocy akustycznej.
  • Narzędzia do analizy przyczyn źródłowych: Oferuje dedykowane narzędzia do analizy przyczyn źródłowych hałasu i wibracji magnetycznych. Pozwala na identyfikację przyczyn elektrycznych i/lub mechanicznych, analizę wpływu różnych przypadków obciążenia (np. pulsacji momentu obrotowego) oraz oddzielenie hałasu pochodzącego ze stojana i wirnika.

 

Definicja modelu napędu elektrycznego w Manatee (DS)

Techniki redukcji hałasu

Manatee oferuje dedykowane techniki redukcji hałasu i wibracji magnetycznych:

  • Nacinanie (Notching): Jest to praktyczne podejście do zmniejszania sił wzbudzających poprzez modyfikację obwodu magnetycznego (usuwanie określonych części) po stronie stojana lub wirnika. Przykładowo, nacięcie na wirniku może zredukować hałas o 7 dB bez znaczącej zmiany naprężenia wirnika lub zakłócania momentu obrotowego.
  • Skosowanie wirnika (Rotor Skew): Skoszenie wirnika może prowadzić do znacznego zmniejszenia hałasu.
  • Kształt V magnesu: Modyfikacja kąta V-kształtu magnesu może znacznie zmniejszyć poziom mocy akustycznej.
  • Grubość jarzma: Zwiększenie grubości jarzma może prowadzić do redukcji hałasu.
  • Zwiększanie sztywności łożysk/obudowy: Zwiększenie sztywności łożysk lub obudowy może zmniejszyć poziom hałasu w niskich prędkościach.
  • Modyfikacja warunków brzegowych, tłumienia modalnego i częstotliwości trybów: Zmiana warunków brzegowych, zwiększenie tłumienia modalnego lub przesunięcie częstotliwości trybów również może obniżyć poziom hałasu.
  • Wstrzykiwanie prądów harmonicznych (Harmonic Current Injection): Technika ta polega na wprowadzeniu niewielkiego prądu harmonicznego w celu wytworzenia małej siły, która tłumi siłę odpowiedzialną za hałas, nie zwiększając strat Joule'a ani nie zmieniając projektu elektromagnetycznego.
  • Optymalizacja liczby szczelin wirnika: W przypadku maszyn indukcyjnych, zmiana liczby szczelin wirnika może znacząco wpłynąć na poziom hałasu, oferując redukcję rzędu 15-30 dB.

 

Parametryzacja i optymalizacja parametryczna w Manatee (DS)

Optymalizacja

Manatee umożliwia szybkie przeprowadzanie analiz DoE, np. wydajnościową pod kontem parametrów NVH vs parametry elektromagnetyczne. Pozwala na zdefiniowanie przemiatania parametrycznego przestrzeni rozwiązań (parameter sweeps) i optymalizacji wielokryterialnej. Bazując na koncepcji frontu Pareto, można znaleźć optymalne rozwiązania, np. minimalizując poziom hałasu przy zachowaniu akceptowalnego poziomu momentu obrotowego. Wykorzystuje algorytmy genetyczne, takie jak NSGA2, do znajdowania optymalnych rozwiązań. Oferuje dedykowane narzędzie Design Explorer, które pomaga w eksploracji frontu Pareto i wyborze optymalnych wariantów projektu.

Przemiatanie parametryczne (parameter sweeps) w Manatee (DS)

Integracja

Manatee może być integrowany z innymi produktami SIMULIA (np. CST/Opera, Abaqus, Simpack, Wave6) w celu bardziej szczegółowych obliczeń. Manatee nie zawiera własnego solwera mechanicznego metody elementów skończonych (MES). Manatee pozwala na użycie trzech typów modeli mechanicznych:

  • wbudowany analityczny model mechaniczny 2D oparty na opisie stojana jako ekwiwalentnej powłoce cylindrycznej,
  • wbudowany, półanalityczny model 2D bazujący na reprezentacji belkowej stojana,
  • modalny bazujący na importowanej reprezentacji modalnej 3D z oprogramowania mechanicznego MES, która może obejmować wiele komponentów, takich jak wirnik i stojan, wał, koła zębate i skrzynia biegów, obudowa, łożyska itp.

 

W tym ostatnim scenariuszu scenariuszu, taki realistyczny trójwymiarowy model mechaniczny MES całego zespołu napędu elektrycznego przygotowywany jest np. w Abaqus, a następnie jego zlinearyzowana postać modalna, zaimportowane do Manatee, pozwala na przeprowadzenie obliczeń strukturalnych.

Zaimportowana reprezentacja modalna 3D napędu elektrycznego w Manatee (DS)

Analizy hałasu magnetycznego z Manatee można łączyć z analizami hałasu przekładni z Simpacka. Manatee może importować dane o hałasie przekładni do ogólnej analizy połączonego hałasu magnetycznego i mechanicznego, ale to Simpack w takim tandemie jest przeznaczony do analizy hałasu przekładni spowodowanego siłami tarcia.

Integracja SIMPACK i Manatee w złożonych analizach układów napędowych z przekładniami

Podsumowanie

SIMULIA Manatee to specjalistyczne oprogramowanie do analiz i optymalizacji konstrukcji napędów elektrycznych pod kątem hałasu oraz wibracji pochodzenia elektromagnetycznego (e-NVH), skierowane do inżynierów elektryków, mechaników i akustyków. Oprogramowanie to pozwala na kompleksową, szybką i dokładną ocenę i minimalizacji hałasu, oferując narzędzia do identyfikacji pierwotnych przyczyn rezonansów oraz dedykowane techniki redukcji hałasu, takie jak modyfikacje geometrii (np. wycięcia, skoszenie wirnika) czy wtrysk prądów harmonicznych. Manatee wykorzystuje analityczne lub półanalityczne modele mechaniczne przydatne we wczesnych fazach projektowania, oraz umożliwia import reprezentacji modalnych z zewnętrznych programów MES 3D, takich jak Abaqus dla szczegółowych analiz. Manatee dzięki szybkim algorytmom i automatyzacji definicji modeli znacząco skraca cykl rozwoju produktu, minimalizuje koszty prototypowania i ryzyko problemów w obszarze NVH dla napędów elektrycznych.